Trong khuôn khổ cải cách tư pháp toàn diện, ngày 12/4/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW nhằm tinh gọn bộ máy nhà nước, trong đó có hệ thống Tòa án nhân dân. Trên cơ sở đó, Tòa án nhân dân tối cao đã trình Quốc hội Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, đề xuất mô hình tòa án 3 cấp gồm:

• Tòa án nhân dân tối cao
• Tòa án nhân dân cấp tỉnh
• Tòa án nhân dân khu vực (thay thế cho TAND cấp huyện)

Bài viết phân tích các nội dung trọng tâm của Dự thảo, bao gồm:

Thay đổi trong cơ cấu tổ chức:

Tòa án nhân dân cấp cao bị bãi bỏ, các Tòa án sơ thẩm cấp huyện được sáp nhập thành Tòa án khu vực có phạm vi địa lý rộng hơn. Một số Tòa án khu vực sẽ có thêm các Tòa chuyên trách như Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ.

Phân định lại thẩm quyền:

Tòa án tối cao sẽ thực hiện quyền phúc thẩm – thay thế vai trò của Tòa án cấp cao trước đây. Trong khi đó, Tòa án cấp tỉnh vừa bị thu hẹp thẩm quyền sơ thẩm, vừa được trao thêm quyền giám đốc thẩm và tái thẩm đối với bản án của Tòa án khu vực. Tòa án khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm hầu hết các loại vụ việc.

Tác động thực tiễn:

• Tích cực: Tinh gọn bộ máy, chuyên môn hóa xét xử, tăng hiệu quả điều hành và chuyển đổi số ngành Tòa án.
• Thách thức: Nguy cơ quá tải khi chuyển đổi, ảnh hưởng đến người dân ở vùng sâu xa do khoảng cách địa lý, và đòi hỏi đồng bộ hóa hệ thống pháp luật liên quan.

Đây là một trong những thay đổi quan trọng nhất trong tổ chức Tòa án trong gần hai thập kỷ qua, và sẽ ảnh hưởng sâu rộng đến cách thức giải quyết tranh chấp tại Việt Nam trong thời gian tới.

Bài viết được thực hiện bởi Luật sư thành viên Lương Trung Vân Nhi cùng Cộng sự Nguyễn Yến Vy – LNT & Partners.

Xem toàn bộ bài viết phân tích đầy đủ tại file bên dưới: